De grote zaal van De Cammeleur stroomde langzaam vol, donderdag 4 mei. Het ensemble van de Koninklijke Muziekvereniging Dongen (KMD) speelde stemmige muziek. Bezoekers zochten een plaatsje. Buitenscheen de zon volop. Wie richting Cammeleur ging, hoorde in de verte al de doedelzakken van de Breda City Pipes and Drums.

door Lia van Gool

Menselijk drama

In De Cammeleur waren verschillende toespraken te horen. De eerste spreker was Gerard Jansen, namens het voormalig verzet Dongen. “De ene crisis duwt de andere naar de achtergrond…” memoreerde Gerard Jansen en hij sprak over het natuurgeweld in Turkije en Syrië, tegenover het oorlogsgeweld in Oekraïne. Beide vormen van geweld ‘met menselijk drama als resultaat’. Eén van de aanwezigen, mevrouw Willemse -Ariëns (bijna 89 jaar) heeft haar herinneringen aan de oorlog opgetekend. “…We woonden tussen de vijand in.”

Mens

Daarna sprak Sjaak van Zon namens de Vereniging Militaire Veteranen Dongen. Hij noemde een aantal cijfers over het aantal Nederlandse militairen dat, vanaf 1945 in diverse missies is uitgezonden. En dat zijn er heel veel. Dongen telt overigens 75 veteranen. “Achter ieder cijfer gaat een mens schuil.”

Inzet

Leendert van Houwelingen van de Evangelische gemeenschap HOOP sprak namens de Dongense kerken. Hij vertelde over de oorlogsverhalen van zijn opa, die in de Biesbosch aardappels ging halen, ver na spertijd. “Deze gebeurtenissen hebben in elke familie gespeeld, maar er zijn steeds minder ooggetuigen.” Dat wij 78 jaar in vrijheid leven, is bijna een vanzelfsprekendheid. Maar vrijheid vereist inzet, elke dag weer, memoreerde Van Houwelingen.

De muziek in De Cammeleur werd verzorgd door het ensemble van de KMD en door de zanggroep van Tintelbelle. Het was ingetogen en mooi om naar te luisteren.

Na de toespraken vertrokken de aanwezigen voor een stille tocht, onder begeleiding van de Breda City Pipes and Drums, via Hoge Ham, Geer en Nieuwstraat naar de Bevrijdingskapel. Ook daar was een groot aantal mensen aanwezig.

‘Alles gaat voorbij’

De toespraak van burgemeester Marina Starmans had als titel ‘Alles gaat voorbij, behalve het verleden’. “Deze zin heeft de afgelopen tijd vaak door mijn hoofd gespeeld. Want met het verstrijken van de tijd tussen oorlog en vrede, wordt het verdriet bij veel oorlogsslachtoffers niet minder...” en…”De gruwelijke oorlog in Oekraïne, de pogingen tot ondermijning van de democratische rechtsorde, ver weg, maar ook in ons eigen land. Het groeiende antisemitisme en discriminatie drukken ons met de neus op de feiten. Vrijheid is nooit vanzelfsprekend!” Tijdens haar toespraak las Marina Starmans het gedicht ‘Moed’ voor van de Dongense Marie-José van Nunen.

Stilte

Na het spelen van het taptoe-signaal door Daniëlle Deleij, volgden twee minuten stilte. Ondanks de grote groep aanwezigen was het even doodstil bij de Bevrijdingskapel. Alleen het geluid van fluitende vogels was nog te horen.

Kranslegging

Daarna volgde kransleggingen door Marina en Erik Starmans, namens de gemeente Dongen en door de dames Van Vessem en Schoenmakers namens de Vereniging Militaire Veteranen Dongen. De heren Stoop en Bergmans legden een krans namens de Antifascisten Dongen. De laatste krans werd gelegd door de heer Broeders en mevrouw Willemse, namens het Oranjecomité Dongen.

Indrukwekkend

Indrukwekkende toespraken waren er van de Oekraïense Nina Tavardkiladze en de Syrische Mohamed Taha. Nina Tavardkiladze schetste haar toespraak in verschillende beelden. “ik zag sneeuw in allerlei kleuren. Herinneringen aan de laatste momenten dat er geen oorlog was. Mensen van alle leeftijden konden genieten. Het leven stopte in februari 2022. Er is bitterheid, er is niets meer, alles is vernield. Alleen de luncht is er nog. Er heerst leegheid en droefenis. De stad is menselijk leed geworden…Niets is vanzelfsprekend, ook je vrijheid niet.”

Ook Mohamed Taha haalde herinneringen op. “Je hebt het alleen overleefd met je lichaam. Mijn herinneringen zijn van twaalf jaar geleden. Ik hoor de stem van mijn vader, die riep ‘ren weg mijn zoon’….Ik moest rennen, zodat ik, als dertienjarige jongen, niet zou sterven.” Hij vertelt over de laatste ontmoeting met zijn moeder: “Ik ben blij dat je een veilige plek kan vinden. Ik kan niet stoppen met huilen.”

Blauwe lucht

Na deze bijzonder indrukwekkende verhalen klonk ‘Amazing Grace’, gespeeld op doedelzakken. De tonen kerfden de blauwe lucht, door de herinneringen aan de verhalen van de twee vluchtelingen die in Dongen een veilige plek hebben gevonden. Daarna werden de namen voorgelezen van de Dongense mensen die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn gesneuveld.

Het was een bijzondere avond, donderdag 4 mei.