Hans Allard, kleinzoon van Anton de Kom, legde samen met zijn moeder Judith de Kom (92), een krans op de Dam, tijdens de Nationale Dodenherdenking op 4 mei. Anton de Kom, de Surinaamse schrijver, heeft zijn hele leven gestreden tegen onrecht. Op 19 juni heeft Judith Allard-de Kom, samen met haar broer, het eerherstel voor haar vader in ontvangst genomen van Wobke Hoekstra, minister van Buitenlandse Zaken. Op zaterdag 1 juli hield Koning Willem-Alexander, tijdens Ketikoti, een toespraak waar hij de woorden uitsprak: “Vandaag sta ik hier voor u, als uw Koning en als deel van de regering, maak ik vandaag deze excuses zelf”, waarop een luid applaus volgde.

door Lia van Gool

Eerherstel

“Mijn moeder heeft eerherstel gekregen voor haar vader,” zegt Hans Allard. “Naast het eerherstel komt er een leerstoel aan de Universiteit van Amsterdam, de ‘Anton de Kom Leerstoel Geschiedenis van Kolonialisme en Slavernij’.”

‘Vereerd’

Terug naar 4 mei. Hans Allard en zijn moeder legden een krans ter nagedachtenis aan alle Surinamers en Antillianen die de Tweede Wereldoorlog niet hebben overleefd. Savannah, achterkleindochter van de Kom, hing de krans voor het verzet op. “Mijn moeder werd benaderd door de Stichting 4 en 5 mei, met de vraag of zij een krans zou willen leggen. Mijn moeder was vereerd om dit te mogen doen.” Daarna begonnen de voorbereidingen voor de kranslegging op 4 mei.

Kwetsbare groep

“Er moesten filmopnamen gemaakt worden, die op 4 mei getoond werden op televisie. Dat was afgelopen maart, in het gebouw van het Nationaal Comité 4 en 5 mei in Amsterdam. Savannah las, met mijn moeder op de voorgrond, een tekst voor over wat Anton de Kom heeft betekend binnen het verzet in Nederland. Zijn wapen was zijn pen.” Zo’n opname staat er niet in een keer op, vertelt Hans Allard. “Geduldig werd het nog een keer opnieuw gedaan, totdat de opnamen helemaal goed waren. Het gaat toch om een kwetsbare groep mensen.”

Emotionele dag

Na de filmopnamen kwam er ook een generale repetitie. Die was op het Paradeterrein bij het Nationaal Militair Museum in Soesterberg. Op die locatie was de situatie, zoals die op de Dam was, exact nagebootst. “De militaire kapel was aanwezig, een aantal scouts, de ceremoniemeester, het spreekgestoelte. En op het grote scherm waren de filmpjes al te zien en zelfs de stoelen stonden hetzelfde als tijdens de officiële herdenking op de Dam.” Het oefenen hield in: wanneer start de groep met lopen, het groeten naar de koning, het omdraaien. Wederom werd dit vele malen geoefend.

Het was een spektakel op zich, met een goed draaiboek. “Overal was aan gedacht, de dag was compleet verzorgd, van een kopje koffie en lunch tot aan het vervoer vanaf de parkeerplaats. Voor de mensen die meededen aan deze generale repetitie, was het best een emotionele dag.”

Impact

Op 4 mei moesten Hans en zijn moeder al ’s middags in Amsterdam zijn. Op De Dam werd nog één keer geoefend. “Wij hadden een ruimte in het gebouw van de Koninklijke Industrieele Groote Club waar een visagist aanwezig was en waar we ook nog samen hebben gegeten. Om 18.00 uur gingen wij naar de Nieuwe Kerk voor de herdenkingsbijeenkomst, met klassieke muziek en lezingen. De Koning en de Koningin waren er, ministers, staatssecretarissen en genodigden. Daarna liepen we tussen een haag van veteranen naar de Dam. Dat was best indrukwekkend, dat stukje lopen tussen de kerk en de Dam.”

Koning en Koningin

Koning Willem-Alexander en Koningin Maxima legden als eerste een krans. Na de twee minuten stilte, het blazen van de Last Post en het luiden van de klokken om 20.00 uur, waren Hans en zijn moeder aan de beurt om een krans te leggen. “Je loopt met een groepje naar voren toe. Je buigt naar de Koning en de Koning buigt terug. Dan loop je richting de krans, de kleinkinderen hingen de krans op. “Interessant detail is dat mijn moeder Faya lobi uit Suriname heeft laten overkomen die door de bloemist zijn verwerkt in de krans. Faya lobi is een vuurrode bloem, wat betekent ‘vurige liefde’.”

Na de ceremonie gingen de kransleggers terug naar de Koninklijke Industrieele Groote Club en daar konden in een aparte zaal, degenen die op de filmopnamen stonden, nog in gesprek gaan met de Koning en Koningin. “Het koninklijk paar nam alle tijd om met iedereen even in gesprek te gaan. Willem-Alexander vroeg ook nog naar het boek ‘Wij Slaven van Suriname’, dat geschreven is door de vader van mijn moeder, Anton de Kom.”

Eenmalig

“Mijn moeder vond de kranslegging heel waardig en zij vond het heel fijn om met de Koning en Koningin te spreken. Het is natuurlijk eenmalig, zoiets.” Hans had niet verwacht dat het leggen van de krans zoveel met hem zou doen. “Het zijn verhalen die je anders nooit hoort. En het is belangrijk dat wij dit blijven doen. Het is ook heel knap dat jonge mensen deze dag hun verhalen vertellen.”

Bijzonder

Terug naar Anton de Kom. “Mijn moeder vindt het eerherstel voor haar vader heel bijzonder. Zij heeft haar hele leven gestreden voor dit eerherstel. Anton de Kom werd zonder proces, vanuit de gevangenis verbannen uit Suriname. Met zijn familie werd hij op de boot naar Nederland gezet.

‘Wij Slaven van Suriname’

Anton de Kom kwam in 1920 naar Nederland. Hij vond dat het onderwijs er tekort schoot, als het ging over de koloniën. Door het hele land heeft hij lezingen gegeven over zijn geliefde Suriname. In 1932 keerde hij terug naar Suriname. Hij begon daar een adviesbureau voor arbeiders met klachten over uitbuiting. De Nederlandse koloniale autoriteiten beschouwden hem als staatsgevaarlijk. Hij verdween zonder vorm van proces achter de tralies en werd na drie maanden verbannen naar Nederland. Zijn politieke activiteiten en de crisistijd zorgden ervoor dat Anton de Kom tot aan zijn dood werkloos blijft. Hij ging verder met het manuscript van ‘Wij Slaven van Suriname’, zijn levenswerk. In dat boek werd de geschiedenis van het land voor het eerst geschreven vanuit een antikoloniaal gezichtspunt. In het najaar van 1940 raakt De Kom betrokken bij verzet in Den Haag. Hij schreef in het illegale blad De Vonk. In 1944 werd hij opgepakt. Kort voor de bevrijding stierf hij in april 1945, in concentratiekamp Sandbostel.

(Met dank aan Hans Allard voor de foto’s)