Herfst is de tijd van het jaar die staat voor veel wind en water, hoewel het ook voorkomt dat de herfst mooie zonnige dagen geeft. Als we even terugkijken, hebben we toch behoorlijk wat donkere dagen gehad. Sloten, vennen en vijvers staan boordevol water; veel beken en sloten kunnen immers hun inhoud niet kwijt, omdat rivieren waarin ze uitmonden ook hoog water hebben. Als je de natuur ingaat, zie je weer hetzelfde, zoals dat vroeger normaal was. Toen kon je in de winter bepaalde gebieden niet bezoeken, omdat paden onbegaanbaar waren. Wat voor de één een probleem geeft, is voor een ander juist goed. Landerijen staan op vele plekken blank en zijn voor de zware machines ontoegankelijk, misschien ook wel eens goed. De grond wordt als het ware doorgespoeld en krijgt een tijd van herstel.

Nattigheid

Ga je nu wandelen en genieten van de buitenlucht, dan kun je er niet omheen: het is er nat, heel nat. Dat heeft ook weer zijn voordelen, want al dat vocht houdt mogelijk de winter nog even op een afstandje. Nog nooit zag je zoveel paddenstoelen als dit jaar, en dan ook nog extreem grote. Dat is toch mooi, dan gaat het toch goed zo, zult u misschien concluderen, maar is dat ook zo? Paddenstoelen zijn de opruimers van de natuur; ze kunnen groeien als de natuur maar zwak genoeg is. Bomen die niet floreren, worden eerder het slachtoffer van schimmels, en dat zijn nu eenmaal de paddenstoelen. Door de afgelopen jaren met extreme droogte hebben veel bomen veel te lijden gehad. Als ze al niet zijn omgewaaid, is hun groei flink geremd. Een boom in slechte conditie is een ideale groeiplek voor zwammen. We zien dan ook een grote verspreiding van met name honingzwammen. Deze vreten als het ware de boom van binnen helemaal kapot.

Water

Water krijgen we genoeg, is het niet vanuit de lucht, dan komt het wel via de rivieren onze kant op. Want de klimaatverandering houdt echt niet op bij onze grenzen; gletsjers smelten, en ook in het buitenland heeft men steeds meer te maken met extreme weersomstandigheden. En dan kun je wel je kop in het zand steken, maar daardoor zal er echt niets veranderen. En verandering, dat willen we allemaal, althans dat hoop ik, want wie wil er niet een betere wereld doorgeven aan een volgende generatie? Gelukkig heeft men al allerlei voorzieningen getroffen voor het overtollige water. De overloopgebieden zijn al op vele plekken volgelopen, ook bij ons in de buurt, bij de Biesbosch. Stond vroeger het water in deze omstandigheden over de Lage Ham, thans gebeurt dat niet meer.

Rust

De natuur krijgt nu een periode van rust; het meeste blad is gevallen en bomen en struiken gaan langzaam weer hun voedselvoorraad opbouwen. Veel dieren hebben in deze periode ook hun wintervoorzieningen getroffen. Sommigen hebben hun vetlaag extra aangesterkt, zodat ze de tijd van minder voedselaanbod kunnen overbruggen. Ook vogels bouwen een vetlaag op, zodat ze, als dat nodig is, enkele dagen zonder eten kunnen. De tijd dat zij ook rust nemen, breekt aan; ze vliegen dan wat minder en verbruiken zo minder energie. Vogels verstoppen op de gekste plaatsen een reservevoorraad, in holtes van bomen, achter klimop, achter de schors van bomen, enz. Holbewoners als konijnen hebben extra gras ingeslagen in hun nestholte, behaaglijk warm en met wat te eten in slechtere tijden.

Wintervoedsel

Wij als mensen deden vroeger precies hetzelfde, al zijn de tijden veranderd. Ouderen kennen nog wel de lange rijen met weckpotten, met daarin allerlei groente en fruit. Keulse potten met snijbonen, witte kool en dergelijke stonden in de kelder opgeslagen. Aardappels werden ingekuild, appels gedroogd, winterwortelen lagen in het stro, en zo waren er allerlei simpele manieren om de winter door te komen. Tijden veranderen; nu kun je het hele jaar door allerlei groente en fruit kopen, vaak uit de meest verafgelegen streken. Best wel raar dat we onze etenswaren van zo ver halen en zelf van alles exporteren naar het buitenland. De meest exotische waren liggen in de supermarkten, soms van de andere kant van de wereld. In lang vervlogen tijden had haast iedereen zijn eigen groentetuin; het hele jaar door kwam daar ons voedsel vandaan. Ja, ook in de winter; de boerentoppen smaakten pas goed als er vorst overheen was gegaan. Pesticiden daar maakte men zich geen zorgen over; veelal was dat voor de particulier te duur en overbodig.

Vogellokker

Houdt u van vogels, dan is het nu de tijd om deze naar uw tuin te lokken. Plaats een eenvoudige voedertafel en begin stilletjes aan met het voeren. U zult zien, binnen de kortste keren hebt u vaste bezoekers. Daar kunt u meteen de vogels beter leren kennen, niet alleen de soorten, maar ook hun gedrag. Een tuinvogel die vaak komt, is dikwijls de roodborst; deze laat zich al snel zien en is goed benaderbaar. Probeer maar eens een keer met uitgestrekte hand in de tuin te staan; met wat geluk eet deze zo uit uw hand. Iets waar de roodborst gek op is, dat is havermout. Mezen, merels, groenlingen, tortels en mussen zijn er meestal als de kippen bij. Ze weten precies hoe laat u met vers voer komt, leuk voor hen maar zeker ook voor u. Oh ja, ook kauwen kunnen uw voederplek bezoeken. Houdt ze dan maar eens goed in de gaten, want die kennen een rangvolgorde bij het eten.

Christ Grootzwagers, Natuurvereniging Ken en Geniet.