Arie van der Dussen en Floor Hartog waren jarenlang bestuurslid van stichting de Oude Kerk Dongen. Nog niet zo lang geleden stopten zij met hun bestuurswerkzaamheden. Zij blijven echter betrokken bij de Oude Kerk. Van een stukje historie naar het heden. Een verhaal over een kerk met geschiedenis.

Door Lia van Gool

Vrijwilliger

"Wij zijn gestopt als bestuurslid, maar blijven wel als vrijwilliger betrokken bij de Oude Kerk. Het is lastig om vrijwilligers te vinden in deze tijd, daarom zijn wij gebleven. Het bestuur bestaat op dit moment uit vijf mensen. De samenstelling is een goede mix," vinden Arie (75) en Floor (74). "Het is goed als een bestuur regelmatig nieuw bloed krijgt."

Vakmensen

Arie, van beroep bouwkundige, kwam in het bestuur van de stichting terecht omdat hij kerkrentmeester in de kerkenraad van de Protestantse Gemeente was. Het eerste werk was de realisering van het nieuwe kerkelijk centrum, "De Ontmoeting". Daarbij werkte hij samen met een plaatselijke architect en met een plaatselijke aannemer. Floor kwam in het bestuur voor de automatisering. Hij werd bestuurslid op verzoek van Arie van der Dussen en Clement van der Ven. "Ik was de enige in het bestuur die op Facebook zat."

Eeuwenlang

De twee vertellen in het kort een stukje geschiedenis van de kerk. "De naam Oude Kerk is gekomen toen de kerk van katholiek protestants werd. Als katholieke kerk was de naam trouwens 'Laurentiuskerk'. In 1329 startte de bouw van de kerk op een kerkheuvel, in 1400 werd de toren gebouwd en in 1600 volgde het middenschip. De bouw van de kerk heeft eeuwenlang geduurd. Dat is te zien aan de materialen en de verschillen in kwaliteit van de bakstenen waarmee de kerk is gebouwd."

Pestepidemie

De kerk heeft van alles meegemaakt en werd gebouwd als katholieke kerk. In 1646, tijdens de katholieke periode van de kerk, werd de huidige preekstoel gebouwd. De Katholieke gemeente heeft hier maar twee jaar plezier van gehad. Aan het eind van de 80-jarige oorlog (1648), werden alle katholieke kerken door de prins van Oranje aan de Protestanten toegewezen. Vanaf 1672 was de kerk weer twee jaar katholiek en daarna weer protestants. In dat kader vertellen de twee enthousiaste vrijwilligers een anekdote. "Er was een pestepidemie en de pastoor was overleden. De nieuwe pastoor die aangesteld was, kreeg ook pest en overleed. Hij ligt hier in de kerk begraven. De steen ligt er nog steeds. Op de steen staat wel het geboortejaar van die pastoor maar niet het sterfjaar. Nog voordat men in de gelegenheid was geweest om de sterfdatum van de pastoor op de steen te graveren, kwam de kerk weer in protestants bezit. De protestanten schonken er geen aandacht meer aan."

Napoleon

De toren is, volgens de verhalen, ooit gevorderd door Napoleon om berichten door te seinen. De torenspits werd gesloopt. Er werd een kegel op gebouwd met daarin een visuele seinmechanisme, een zgn. semafoor. Daardoor kon Napoleon, via de kerktoren in Dongen, binnen enkele uren gecodeerde berichten van Parijs naar Amsterdam overbrengen en dat leverde winst op. "Vanaf die tijd is de kerktoren eigendom van de gemeente Dongen. Nu nog steeds." Ooit was er in de kerk ook een brandweerkazerne, met een hok voor de brandspuit. Later is de secretarie tegen de toren gebouwd. Het stuk grond is nog van de gemeente. Ook zat er een politiebureau in de toren, met op de eerste verdieping het bureau en beneden twee cellen en een toilet. Dit is er allemaal nog steeds. Arie en Floor omschrijven de kerk als een 'uniek gebouw'. "Hier staat iets wat in de gemeente Dongen heel uniek is."

Stichting de Oude Kerk Dongen

In 1973 is stichting 'de Oude Kerk' opgericht, vertellen Arie en Floor. "Het was de bedoeling om de kerk te restaureren. De kerk was van de Hervormde Gemeente. Die heeft de kerk voor één gulden(!) verkocht aan de stichting. De stichting zou de lasten voor de restauratie dragen." Zo begon de stichting met het werven van fondsen voor de restauratie. De eerste periode van restauratie was van 1984 tot 1988. De restauratie was nodig, omdat de kerk niet vlekkeloos en schadeloos door de afgelopen jaren heen was gekomen. In 1928 was de kerk ingestort door een voorjaarsstorm en stortte het complete dak in. In 1932 werd het pannendak van het koor en de zijbeuken hersteld. Het middenschip bleef 'de ruïne'. "Het toenmalige stichtingsbestuur zorgde van 1984 tot 1986 voor de definitieve restauratie van het koor en zijbeuken. De stichting bestond daarna alleen nog op papier met maar één bestuurslid."

Subsidie

De N.V. Monumentenfonds Brabant wilde de kerk overnemen in 2006. Die opzet is niet gelukt. In 2007 werd, door de rechtbank, een nieuw bestuur benoemd. Clement van der Ven en Arie van der Dussen maakten deel uit van dat bestuur. Door het nieuwe bestuur is gekeken welke werkzaamheden wel en niet noodzakelijk waren en de begroting herzien. "Wij hebben van de gemeente en de provincie de benodigde subsidie ontvangen. Daarmee konden wij verder werken aan de restauratie. Eind 2010 is gestart met de uitvoering van de werkzaamheden door twee plaatselijke aannemers met de juiste vakmensen. Begin 2012 waren de werkzaamheden gereed. De ruïne is gerestaureerd en het restant van de eerste restauratiewerkzaamheden zijn afgerond." In die tijd werd de stichting BTW-plichtig. Het kerkgebouw is nu te huren door derden. Zo kan het gebouw voor de toekomst in stand gehouden worden.

Geen internet

Floor Hartog maakte de eerste website voor de stichting. Er was geen internet in de kerk en hij maakte een draadloze verbinding tussen de Ontmoeting en de kerk. Hierdoor was er een sterk signaal tot aan de toren van de kerk. Die verbinding was handig voor vergaderingen en bij bruiloften. Dat is ingehaald door de tijd. Nu beschikt de kerk gelukkig over moderne apparatuur en is er glasvezel.

Gebruik

De Protestantse Gemeente huurt de locatie nu voor de eredienst op zondagochtend. Voor het overige wordt de Oude Kerk verhuurd voor activiteiten van sociaal culturele aard, bruiloften, bedrijfsevenementen en uitvaarten. Vanwege de bijzondere uitstraling en sfeer van de locatie, is de Oude Kerk ook erg in trek als locatie voor (bruids)foto- en videoshoots. "De laatste keer was er een fotosessie met acht fotografen. Er waren drie paarden en verschillende fotomodellen in en rondom de kerk. Ook komen er bruidsparen die hun ceremonie niet in de Oude Kerk hebben om foto’s te maken. Wij zijn vanaf 2012 bezig met de exploitatie van de kerk, voornamelijk door mond-tot-mondreclame," vertelt Floor.

Wandkleed Pauluskerk

De oude preekstoel staat er nog steeds maar is verplaatst naar het koor. Ook hangen in de kerk nog de borden uit de 17de eeuw, met de geloofsbelijdenis en het Onze Vader. Opmerkelijk is het grote wandkleed dat in de kerk hangt. "Dit wandkleed hing eerst in de Pauluskerk. Toen die kerk een andere functie kreeg, werd gevraagd of wij er ruimte voor hadden. Daarom hangt het nu hier." Arie laat ook de grafsteen zien van de pastoor die begraven werd tijdens de pestepidemie: dat de datum van overlijden ontbreekt, is duidelijk te zien. De grafsteen ligt vóór in de kerk.

Basiliek

Tijdens een rondleiding door kerk en ruïne laten Arie en Floor zien dat de kerk niet helemaal oost-west staat. En zij tonen de plek waar ter plekke een kerkklok werd gegoten. De cirkel van die put is nog zichtbaar. Ook is de plaats waar de brandspuit vroeger stond, nog goed te zien. En, zo vertellen Arie en Floor; "Het was de bedoeling om een basiliek van deze kerk te maken, maar dat is nooit gebeurd." De kerkbanken, die vast stonden op de kerkvloer en de rieten stoelen, zijn inmiddels verwijderd en verkocht en vervangen door modernere exemplaren met een groter zitcomfort.

Welkom

De Oude Kerk is het oudste monument van Dongen, weet Arie. "Het gebouw staat hier prachtig aan de Kerkstraat met de kasseien." Floor vult aan: "Het is uniek dat deze kerkruïne door vrijwilligers in stand wordt gehouden. Iedereen is hier welkom!"

Voor meer informatie: https://oudekerkdongen.nl